Een film van Willem van der Linde

Regisseur – Willem van der Linde
Producent -Lejo Siepe
Camera – Willem van der Linde
Geluid – Menno Knevel, Jan Schoen
Interviews – Lejo Siepe
Voice-over – Bep Nieuwenhuizen
Grading en vervaardiging – Zwart Audiovisual BV, Lieveren
Productie – Stichting Beeldlijn
Jaar 2010
Financierders – RTV Drenthe, Stichting Beringer Hazewinkel, Je Maintiendrai Fonds, Provincie Drenthe, Bert Schierbeek Fonds, Stichting Harten Fonds, Gemeete Noorderveld, Kunstraad Groningen
Lengte  – 53 min
Première – 13 februari 2010, Theater de Winsinghhof in Roden
Omroep/distributie – RTC Drenthe, Filmtheater Images Groningen, Cultura 24, Noordelijk Film Festival in Leeuwarden, bij de Drentse Documentaire Dag in Assen, bij zes regionale omroepen en bij evenementen

Hoewel zij slechts 15.000 woorden, verdeeld over vier dichtbundels schreef, behoren de gedichten van Vasalis tot de dag van vandaag tot de canon van de Nederlandse poëzie. Achter het pseudoniem M. Vasalis schuilde de persoon van Margaretha Droogleever Fortuyn-Leenmans (1909-1998), die in het dagelijks leven werkzaam was als kinderpsychiater in Assen en Groningen. Hoewel zij als dichteres al tijdens haar leven werd gelauwerd om haar werk, met onder andere de Constantijn Huygensprijs en de P.C. Hooft-prijs, trad zij zelden in de openbaarheid en was zij zeer gesteld op haar privacy.

In een zeldzaam radio-optreden zei zij hierover ooit: ‘Ik denk niet dat het belangrijk is voor mensen die mijn gedichten lezen om nou iets van mijn uiterlijke omstandigheden af te weten. Als ik er goed over nadenk dan is mijn grootste bezwaar dat je via deze weg, de publiciteit als ik het zo noemen mag, onvoldoende informatie krijgt die dus alleen maar storend kan werken. Dat is eigenlijk wat ik bedoel.’ Het mysterie rondom Vasalis is daardoor ook groot geworden en er is slechts een beperkt aantal mensen dat in levende lijve met haar heeft gesproken over haar dichterschap.

In SPOREN VAN VASALIS tracht regisseur Willem van der Linde aan de hand van personen die haar hebben gekend en via een duik in haar poëzie, een beeld te schetsen van deze raadselachtige vrouw. In de tijd dat Vasalis in Roden woonde, hebben enkele mensen haar persoonlijk gesproken over haar dichtkunst. In zijn studententijd bracht schrijver en dichter Ronald Ohlsen haar een bezoek in het kader van zijn studie. Het cassettebandje waarop het interview is opgenomen is een van de weinig overgebleven literaire relikwieën waarop haar stemgeluid te horen is. Naast Ohlsen komt in de documentaire de dichter en recensent Remco Ekkers uitvoerig aan het woord over haar werk en zijn bezoek aan haar huis ‘De Zulthe’: ‘Het waren hele gewone mensen, maar ze hadden een soort zielenadel, dat voelde je.’

Naast deze twee schrijvers passeren in de documentaire ook mensen die op een andere manier met Vasalis of haar werk in aanraking kwamen. Zo vertelt schilder Matthijs Röling over zijn herinneringen aan haar en verhaalt biografe Maaike Meijer over de natuurmetaforen en de momenten van openbaring in Vasalis’ oeuvre.

De zoektocht naar de persoon Vasalis pakt in deze documentaire uit als een moeizame, maar ook vruchtbare onderneming. De sporen van Vasalis worden weliswaar gevonden, maar deze ontdekking roept meteen een gevoel op van vluchtigheid, een thematiek die ook in veel gedichten van haar is terug te vinden. De slotregels uit haar gedicht ‘Afsluitdijk’ (1940) brengen dit gevoel, en tevens het gevoel dat bij de kijker van deze documentaire wordt opgeroepen, treffend tot uiting:

(…)

Er is geen einde en geen begin 

aan deze tocht, geen toekomst, geen verleden, 

alleen dit wonderlijk gespleten lange heden.

Bron: Aasman,  Susan en Youri Sepp, Het Geziene Werk, Beeldlijn, 25 jaar documentaire film in Noord-Nederland, Groningen, 2011.