Het platteland sloeg aan het krimpen. Bewoners trokken naar de stad. Nu is voorzichtig een omgekeerde beweging gaande. Neem Groningen. De huizenprijzen rijzen de pan uit. Als er al iets te koop is. Mensen kijken naar het ommeland. Zeker, de bevingsdreiging vormt een probleem, toch lijkt de krimp de dorpen minder zwaar te vallen dan gevreesd. ,,Wetenschappers merken op dat in dorpen juist meer gebeurt, dat kleine scholen toch open kunnen blijven”, zegt filmmaker Tom Tieman.

Het platteland kan dus baat hebben bij het uitpuilen van de stad. Met dit uitgangspunt zijn Tieman en collega-regisseur Saskia Jeulink samen een filmproject begonnen. Werktitel: Weg uit de stad. De twee zijn prijswinnende filmmakers. Jeulinks documentaire Symfonie voor de Veenkoloniën werd uitgeroepen tot Beste Groninger Film, Tieman kreeg op het Noordelijk Filmfestival de Noorderkroon-prijs voor de beste documentaire met De laatste boer van Euvelgunne.

Het onbetaalbare Amsterdam

Voor hun nieuwe film hebben ze allebei een eigen focus, vertellen ze ieder een verhaal van mensen die de stad de stad lieten. Jeulink volgt Andor Molter. Na als dj in het inmiddels onbetaalbare Amsterdam te hebben gewoond, keert hij met partner en kind terug naar het dorp van jeugd, Borgercompagnie. Ze hebben daar de oude basisschool De Butte gekocht, willen van daaruit het culturele leven in het lintdorp nieuw leven in blazen en een B&B beginnen. ,,Met dat plan moeten ze in de slag met de instanties, met de gemeente Veendam, en met de buurtbewoners die bezwaar kunnen indienen. Ze willen alles netjes afhandelen, volgens de regels.”

Jeulink vangt die hele, de Nederlandse regels kennende langdurige operatie in beeld. ,,Ik kijk in Borgercompagnie meteen bij Andors vader, Peter, met zijn Met Meer Cultuur, en hoe deze theaterboerderij vanaf eind jaren zestig juist op een tegenovergestelde manier groot is geworden. Zo van: er komen nu zoveel mensen op ons feestje, laaat ik eens een vergunning aanvragen.”

Tiemans onderwerp bevindt zich in Uithuizermeeden. Daar namen Groningers Liz Wijma en Jouke Anema de biologisch-dynamische kwekerij De Eemstuin over. Wijma liep er stage en kon de kwekerij kopen van Isabel Duinisveld die hem 23 jaar ervoor was begonnen. Tieman: ,,Liz en Jouke woonden eerder in verschillende steden, reisden de wereld over, maar konden het nergens echt vinden.” De overname is via crowdfunding gerealiseerd. ,,Ongelofelijk. Ze wilden een ton. Ik dacht, dat lukt nooit. Wel dus. Daarna zijn ze nog doorgegaan.”

‘Een spannend maakproces’

De teller reikte tot 138.000. ,,Wie mee heeft geïnvesteerd, wordt terugbetaald in groentepakketten.” Dat zijn dan heel wat groentepaketten. Tieman: ,,Hoe gaan ze dat redden? Kan dat wel? Dat is een verhaal. Net als de manier waarop ze met hun omgeving – aardappelboeren – omgaan. Gaat dat goed met het landbouwgif dat die spuiten? Ze hebben met een boer afspraken gemaakt om niet aan de rand te spuiten als het spul door krachtige wind over hun tuin dreigt te waaien.”

Onder die twee afzonderlijke geschiedenissen ligt de basis van het filmplan: met welke drijfveren ruilen stedelingen hun leven in voor een plattelandsbestaan? Jeulink: ,,Het is een spannend maakproces. Zeker het monteren straks.

Dat duurt nog wel even. Dat is het mooie van documentaire: er gebeurt altijd wel weer wat dat iets toevoegt aan het verhaal. Bovendien moet er nog wat met de financiering. Stichting Beeldlijn, met Jo Willems als coördinator, produceert de productie. ,,De provincie steunt de film met 35.000 euro”, zegt Willems. Hij zoekt voort.

,,Landelijk aanvragen is altijd lastig. Bij de NPO kun je het wel zo’n beetje schudden. Regionle spreiding is nauwelijks aan de orde. En voor andere fondsen moet je telkens een ander plan schrijven voor het type fonds waarbij je aanvraagt. Bij het ene draait het om de maatschappelijke waarde, bij een ander om de culturele. En al snel wordt naar de regio terugverwezen. Terwijl film in de subsidiëring hier een ondergeschoven kind is. Ik kom uit de podiumkunsten, daarbij gaat het veel gemakkelijker.”

Streven is om Weg van de stad in november in première te latn gaan op het Noordelijk Filmfestival in Leeuwarden. Stréven. Jeulink: ,,Want misschien ben ik in december nog wel aan het filmen.”